در فرسته‌های قبل سعی کردیم ابعاد مختلف رئالیسم در ادبیات داستانی را در تقابل با ادبیات کلاسیک که روح غالب بر آن را ایده‌آلیسم گفتیم، تبیین کنیم. این تباین را در عنصر #زبان نیز می‌توان توجیه کرد. ولی برخلاف عناصر دیگر مانند #طرح، #شخصیت، و #زمان‌ومکان، تغییر در ماهیت زبان در رئالیسم پیچیدگی خاصی دارد که بیان آن بحث مفصلی مطلبد. اما در ظاهر امر، بارزترین تغییر در زبان را در صورت آن می‌توان دید، یعنی به کارگیری #نثر به جای #نظم به‌عنوان واسطهٔ بیانی.
در ادبیات کلاسیک، تنها نظم شایستهٔ بیان فاخر ادبی محسوب می‌شد و نثر فقط در متون غیرادبی، مانند تواریخ، تذکره‌ها و سفرنامه‌ها به کار می‌رفت که طبیعتاً، ادبیات محسوب نمی‌شدند. در ادبیات فارسی نیز وضع به همین منوال بود، و حتی در نمونه‌های نثر ادبی کلاسیک، مانند #گلستان اثر #سعدی، استفاده از #نثر_مسجع (آهنگین) و گنجاندن ابیات نظم در متن حکایات (جالب است که این ابیات بار بیان مضامینِ اصلی موردنظر شاعر را بر عهده دارند) نشان می‌دهند که شاعر به‌سادگی نمی‌تواند از نظم دست بکشد، و اصولاً، این کار را دون شأن اثر خود می‌داند. یا اگر، برای مثال، آثاری مانند #تاریخ_بیهقی و #چهارمقالهٔ عروضی به‌عنوان متن ادبی در دانشگاه تدریس می‌شوند، یک علت عمده این است، که تقریباً، هیچ متن و اثر دیگری که نثر و ادبیات به معنای امروزی آن باشد، وجود ندارد.
پس از جمله دست‌آوردهای مهم رئالیسم در ادبیات، لایق دانستن قابلیت‌های نثر در بیان اندیشه‌های انسانی بود. البته، بعضی به‌درستی معتقدند که رابطهٔ رئالیسم و نثر عکس چیزی است که گفته شد؛ به این ترتیب که، رشد قابلیت‌های بیانی نثر یکی از مبانی پیدایش رئالیسم است. به هر جهت، این رابطه از هر دو سوی قابل تأمل است و اهداف تازهٔ ادبیات نوظهور داستانی (یعنی پرداختن به ابعاد بی‌شمار روابط و تعاملات انسانی در بستر جامعهٔ مدرن) بدون انعطاف‌پذیری و توان نثر حاصل نمی‌شدند.
به تصویر کشیدن زندگی آن‌گونه که هست و تأمل در رفتار ، کردار و افکار انسان‌های معمولی در بستر اجتماع و در یک پس‌زمینهٔ زمان و مکانی معین، نیازمند استفاده از زبانی بود که این انسان‌ها (شخصیت‌ها) عملاً با آن سخن می‌گفتند و این زبان، نه نظم، که زبان متعارف تکلم آن‌ها بود. و همین زبان و گویش‌های متنوع آن بود که در ادبیات رئالیستی، از شأن و شعور و وجاهت یا دنائت اجتماعی این شخصیت‌ها نیز خبر می‌داد، و از این لحاظ، در #شخصیت‌پردازی نیز به‌خوبی مؤثر واقع میشود.
#عباس_گودرزی
@godarziabbas
مجلۀ تلگرامی #فرهنگ‌ادبیات‌داستانیادبیات ,رئالیسم ,زبان ,بیان ,ادبی منبع
اشتراک گذاری در تلگرام
درباره این سایت